język wilamowski

Język wilamowski, używany tylko w jednej miejscowości – Wilamowicach (po wilamowsku Wymysoü; w województwie śląskim, powiat bielski) jest poważnie zagrożony wymarciem, gdyż posługuje się nim jedynie ok. 50 osób z najstarszego pokolenia, średnie pokolenie nie mówi językiem prawie wcale. Nastąpiło przerwanie międzypokoleniowego przekazu, choć w ostatnich latach podejmowane są przez najmłodszych Wilamowian próby rewitalizacji tradycyjnej kultury i języka. Więcej informacji znajdziecie: http://pl.languagesindanger.eu/book-of-knowledge/list-of-languages/wymysioerys; zachęcamy też do rozwiązania zadania z języka wilamowskiego, które znaleźć można poprzez interaktywną mapę (http://pl.languagesindanger.eu/map-pl).

Etnolekt¹ wilamowski (wil. wymysiöeryśy śpröh) należy do grupy zachodniogermańskiej. Przyjmuje się, że przodkowie Wilamowian przybyli na teren Dolnego Śląska w czasie pierwszej niemieckiej kolonizacji Śląska w latach 1250–1300. Sami Wilamowianie twierdzą czasem, iż ich przodkami byli Flamandowie, Fryzowie, lub Anglosasi; w źródłach naukowych mowa o dialektach średnio-wysoko-niemieckich i wschodniofrankońskich W ostatnich latach Wilamowice budzą coraz większe zainteresowanie, m. in. językoznawców zajmujących się archiwizacją i dokumentacją: http://inne-jezyki.amu.edu.pl/Frontend/Language/Details/10 – w powstających bazach dokumentacji znajdą się nagrania wilamowskich opisów, rozmów, piosenek, jak i teksty pisane w tym etnolekcie (też: http://pl.languagesindanger.eu/book-of-knowledge/writing). W listopadzie 2013 r. powstała Wymysiöeryśy Akademyj skupiająca naukowców zajmujących się badaniem i rewitalizacją wilamowskiego, a w czerwcu 2014 r. odbyła się w Wilamowicach międzynarodowa konferencja nt. rewitalizacji języków Endangered languages. Comprehensive models for research and revitalization, w której lingwiści z różnych stron świata wymieniali się spostrzeżeniami dotyczącymi przyszłości wilamowskiego, jak i sami dodali coś od siebie do procesu rewitalizacyjnego. Na przykład, Australijczyk Carlo Ritchie napisał pierwszą książkę dla dzieci po wilamowsku, Ynzer Boümmüter. Na samej konferencji zagrany został spektakl teatralny Mały Książę po wilamowsku.

Sytuacja tak zagrożonych języków jak wilamowski interesuje również polityków – w listopadzie 2013 r. na konferencji w Sejmie RP dyskutowano możliwości prawnego uznania tego języka za język regionalny. Tu można obejrzeć występ zespołu z Wilamowic na owej sejmowej konferencji https://www.youtube.com/watch?v=I_IkW8FlVDI

Ostatnie lata mogły całkowicie odmienić losy tego języka, a to przede wszystkim za sprawą młodego aktywisty, Tymoteusza Króla.

Tymoteusz Król opowiada o swojej działalności na rzecz kultury wilamowskiej i języka wilamowskiego.
https://www.youtube.com/watch?v=IdbuMw4lGgs

Jak sam stwierdził, jako 11 latek przeczytał artykuł naukowy mówiący o rychłej śmierci języka wilamowskiego – i postanowił do tego nie dopuścić. Sam zaczął dokumentować i nagrywać użytkowników języka wilamowskiego, w tym też siebie. Wraz z Justyną Majerską, uczyli się tego języka na prywatnych lekcjach poety wilamowskiego p. Józefa Gary, a poprzez znajomość z nim, Tymoteusz poznał każdą osobę mówiącą w tym etnolekcie. Dzięki jego aktywności, Biblioteka Kongresu USA nadała tej odmianie językowej kod wym w 2007 roku. Od tego czasu działalność p. Króla obejmuje szeroko pojętą kulturę i historię Wilamowic – opracował on książkę na temat strojów regionalnych tego miasteczka, planuje utworzyć muzeum, a przede wszystkim współpracuje z naukowcami z całego świata w celu zrewitalizowania języka wilamowskiego.

Los języka wilamowskiego wciąż pozostaje niepewny. Choć ma on niezwykle pracowitych i oddanych aktywistów, zainteresowanie świata akademickiego oraz wsparcie władz lokalnych, jednak ze względu na sytuację demograficzną przez długi czas etnolekt ten będzie uznawany za zagrożony.

Być może jednak stoimy przed swoistym renesansem tego języka.

Zespół Regionalny Wilamowice i prelegenci konferencji nt. zagrożonych języków w Sejmie RP Fot. Krzysztof Białoskórski

Program tej konferencji znajduje się poniżej.