j. celtyckie

Języki celtyckie to grupa języków używanych na zachód od Brytanii, w Irlandii i w Bretanii (północno-zachodnia Francja). Do grupy tej należą: irlandzki, gaelicki, manx, walijski, bretoński i kornwalijski (kornicki) – podzielone na dwie podgrupy: P-celtycką i Q-celtycką. Ich nazwy pochodzą od odpowiedników słowa „głowa” w każdym z tych języków. W walijskim, bretońskim i kornwalijskim „głowa” to pen lub penn (stąd nazwa P-celtyckie), zaś w irlandzkim, gaelickim i manx odpowiedniki wyrazu „głowa” zaczynają się na c- lub k-, co historycznie odpowiada protoceltykiemu dźwiękowi
*kw – (te języki nazywamy więc Q-celtyckimi). Te dwie podgrupy znane są też pod nazwami „języki brytańskie” (walijski, kornicki oraz bretoński) i „języki goidelskie” (irlandzki, gaeliki oraz manx). Walijski ma najwyższą liczbę użytkowników wedle brytyjskiego spisu powszechnego z 2011 roku – 19% (około pół miliona ludzi) mieszkańców Walii mówi po walijsku. Irlandzki ma około 70 tys. mówców na terenach Irlandii zwanych tradycyjnie gaeltacht, jednak wszyscy uczniowie obowiązkowo uczęszczają na zajęcia z tego języka. Liczba użytkowników irlandzkiego rośnie też na terenach Północnej Irlandii (WB). Gaelicki jest używany tradycyjnie głównie w zachodniej Szkocji. Bretoński ma ok. 172.000 mówców, ale nie ma we Francji statusu urzędowego, jaki w Wielkiej Brytanii posiadają walijski, gaelicki i irlandzki czy sam irlandzki w Irlandii. Manx i kornwalijski to języki wskrzeszone – uczy się ich dzieci i dorosłych na Wyspie Man i w Kornwalii. Wszystkie te języki uważa się za (znacznie) zagrożone.

Języki celtyckie są rdzennymi językami Brytanii i Irlandii. Bretoński trafił do obecnych północno-zachodnich terenów Francji w VI wieku n.e. w wyniku najazdu Germanów na Wyspy Brytyjskie, gdzie język ten powstał. Walijski jest wciąż używany przez niewielką liczbę ludzi w Argentynie (w Patagonii), gdzie walijscy koloniści osiedli w XIX wieku, a native speakerów gaelickiego można wciąż odnaleźć w niektórych prowincjach Kanady (w szczególności w Nowej Szkocji na wyspie Cape Breton). Wszystkie te języki podlegają rewitalizacji i wysiłkom na rzecz ich wskrzeszenia. Przeczytaj więcej o wskrzeszaniu i rewitalizacji języków w Księdze Wiedzy (Rozdział 9).

Odwiedź stronę: Cainnt mo Mhathàr (http://www.cainntmomhathar.com/) by posłuchać nagrań rodzimych użytkowników gaelickiego z wyspy Cape Breton w Nowej Szkocji, w Kanadzie.

Dalsze źródła i informacje

• Przydatny, prosty przewodnik po językach celtyckich: http://www.breizh.net/icdbl/saozg/Celtic_Languages.pdf

• S4C, telewizja walijsko-języczna, S4C: http://www.s4c.co.uk/hafan/c_index.shtml

• TG4, telewizja irlandzko-języczna, TG4: http://www.tg4.ie/

• BBC Alba, transmisje w języku gaelickim nadawane przez BBC do Szkocji: http://www.bbc.co.uk/alba/

ZNAKI DROGOWE Z WYSPY SKYE (SZKOCJA)

Oba te znaki stoją w odległości kilku metrów od siebie, wzdłuż tej samej drogi na Wyspie Skye, udzielając w istocie tych samych informacji. Są niezwykłe, bo od wielojęzycznych znaków w innych częściach świata różnią się tym, że gdzie indziej dwa lub więcej języki umieszcza się na tym samym znaku. Są też jak najbardziej zwyczajne, bo znak gaelicki umieszczony jest przed angielskim. Zazwyczaj na wielojęzycznych znakach najpierw pojawia się język dominujący na danym terenie.